“سال دانه” یا “دانه سال” شایع ترین نوع بیماری پوستی لیشمانیاز است که بر اثر گزش جنس ماده نوعی پشه خاکی به انسان منتقل می شود. عامل این بیماری انگلی به نام لیشمانیا است.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، سالک نوعی بیماری پوستی است که بیشتر در مناطق گرمسیری مشاهده می شود.

این بیماری از راه گزش نوعی پشه خاکی که در مکان های گرم و مرطوب مثل زیر زمین خانه ها، فضاهای متروک، پشت لوازم و اشیای ثابت منزل و… زندگی می کنند، به انسان منتقل می شود. یکی دیگر از راه های انتقال این بیماری، تماس زخم های عادی با ترشحات زخم سالک است.

عامل بیماری سالک انگلی به نام لیشمانیا است که در زخم های سالک وجود دارد که با خونخواری پشه از محل زخم سالک، وارد بدن پشه می شود و چرخه انتقال آن طی می شود.

زخم سالک به دو نوع خشک و مرطوب تقسیم می شود. در سالک خشک تعداد زخم ها کم و بدون درد است و زخم ها از نظر ظاهری هم خشک هستند اما سالک مرطوب دردناک است یا گستره وسیع تری از زخم ها که این نوع سالک بیشتردر دست و پا دیده می شود.

سالک خشک به نوعی بیماری مشترک انسان و سگ به شمار می رود به طوری که سگ ها مقالات پزشکی و بهداشتی – این بیماری به شمار می روند.

مهم ترین مقالات پزشکی و بهداشتی – بیماری سالک مرطوب جوندگانی مثل موش های صحرایی هستند.

در ایران 2 نوع از این بیماری وجود دارد که توسط 2 گونه انگل ایجاد می شود. نوع خشک یا شهری و نوع مرطوب یا روستایی.

• سالک خشک یا شهری که توسط گونه انگل لیشمانیا تروپیکا ایجاد می شود. در این نوع پس از یک دوره کمون بیش از دو ماه، ندول کوچکی درمحل گزش به رنگ قرمز قهوه ای ظاهر می شود و بتدریج طی 6 ماه بزرگتر می شود و معمولا در مرکز آنها زخم سطحی ایجاد می شود و دلمه می بندد. در صورت عدم درمان معمولا طی 12-8 ماه ضایعه روبه بهبودی می رود و از خود جوشگاه به جای می گذارد دوره زمانی این نوع سالک از نوع مرطوب طولانی تر است.

• سالک مرطوب یا روستایی توسط گونه لیشمانیا ماژور ایجاد می شود. در این بیماری پس از دوره کمون کمتر از دو ماه در محل گزش دانه جوش مانندی ایجاد می شود. طی 3-2 ماه زخم بزرگتر شده و گاهی اطراف آن ندول های کوچک و متعدد ظاهر می شود که از عوارض این بیماری محسوب می شود. گاهی ممکن است انگل از طریق مسیر لنفاتیک گسترش پیدا کند. بهبود معمولا طی 6-2 ماه دیده می شود و جوشگاهی از آن باقی می ماند.

روشهای تشخیص

در صورت پیدایش یک یا چند زخم جلدی در مناطقی که سالک به عنوان بیماری بومی وجود دارد و در مناطقی که پشه خاکی دیده می شود بایستی به احتمال وجود بیماری توجه شود.تشخیص قطعی بر اساس مشاهده انگل لیشمانیا در ضایعات حاصله  پس از تهیه نمونه و رنگ آمیزی و همچنین استفاده از محیط کشت مخصوص می باشد.

روشهای پیشگیری از بیماری سالک

در حال حاضر اقدامات پیشگیری کننده شامل موارد زیر می باشد:
1- حذف عوامل مساعد کننده
· بهسازی و ترمیم شکاف دیوارها در مناطق مسکونی و نگهداری دام و طیور
· بهسازی کانالهای روباز،دفع صحیح فاضلاب و تفاله های ساختمانی
· جمع آوری و دفع صحیح فاضلاب و نخاله های ساختمانی
· اتلاف سگهای ولگرد و مبارزه با جوندگان
· تخریب و تسطیح اماکن مخروبه و متروکه

2- محافظت در برابر نیش پشه

· نصب توری ریز بر روی پنجره ها و دربهای ورودی
· استفاده از پشه بند معمولی و ترجیحا آغشته به حشره کش که برای مدت طولانی اثر آن باقی می ماند.

· استفاده از پمادها و مواد دور کننده حشرات هنگام استراحت و خواب در مناطق آلوده
· پوشانیدن زخمهای سالکی به منظور جلوگیری از آلوده شدن پشه خاکی های جدید و انتشار بیماری به دیگران

3- سمپاشی

با توجه به عوارض زیست محیطی سم و تاثیر کم آن در کنترل بیماری فقط در نوع شهری می توان در کنار دیگر اقدامات بهسازی و پیشگیری در شرایط خاص گاهی از این روش استفاده نمود. معمولا سمپاشی موجب مهاجرت پشه ها به مناطق مجاور و پیدا شدن انواع مقاوم ناقل می شود و بهترین راه برای از بین بردن رشد و تکثیر پشه خاکی بهسازی محیط است.

چگونه از انتقال بیماری به افراد خانواده و سایرین پیشگیری کنیم؟

درمان منظم و به مدت لازم موجب از بین رفتن انگل در زخم و بهبودی می شود و مانع از انتقال بیماری به دیگران می شود. بعلاوه پیشگیری ازگزش پشه و پوشاندن دائمی زخم می باشد. سایر اقدامات لازم شامل استفاده از دورکننده های حشرات در اطراف زخم، اسپری حشره کش داخل خانه،استفاده از پشه بند آغشته به سم بخصوص در زمان غروب و طلوع خورشید، نصب توری در پنجره ها، استفاده از پرده های آغشته به سم در مقابل پنجره ها و دربهای ورودی، معدوم و مدفون کردن صحیح زباله ها و نخاله های ساختمانی ، بهسازی محیط.

درمان سالک

انتخاب روش درمان در صلاحیت پزشک متخصص پوست مو است. بهتر است هم زمان از چند روش بهره گرفته شود تا از ایجاد مقاومت دارویی جلوگیری شود. داروهای موثر به اجمال عبارتند از : تزریق آمپول گلوکانتیم در حاشیه زخم، سرمادرمانی یا کرایوتراپی ، تزریق عضلانی آمپول گلوکانتیم و پمادپارومومایسین.

واکسن و لشمانیزاسیون

هنوز واکسن موثری برعلیه سالک وجود ندارد.لشمانیزاسیون به معنی تلقیح انگل زنده و ایجاد زخم در مناطق پوشیده بدن است .با این روش از بروز زخم در صورت پیشگیری می شود. بیماری که یک بار به سالک مبتلا می شود تا 90% نسبت به انگل ایمنی پیدا می کند.

تب خال

تب خال عبارت است از یک عفونت ویروسی مسری و شایع که بوسیله ویروس هرپس سیمپلکس رخ می دهد تبخال گاهی با زرد زخم اشتباه گرفته میشود.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، در این بیماری، معمولاً لبها، لثه ها و ناحیه دهان، ندرتاً قرنیه، و گاهی ناحیه تناسلی گرفتار میشوند.

عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به تب خال

تب، آنفلوآنزا ، سرماخوردگی، فشارهای روحی و روانی ، صدمات به لب یا جراحی‌های روی نواحی دهان و لب، قاعدگی، سوء تغذیه ،مراجعه به دندانپزشکی که معمولاً دهان حین انجام کار بیش از حد معمول باز میشود و قرار گرفتن در معرض نورخورشید از جمله شرایطی هستند که فرد را مستعد بروز تب خال می کند

علائم بیماری تب خال : پیدایش تاولهای بسیار کوچک و دردناک معمولاً در اطراف دهان، و گاهی روی ناحیه تناسلی. این تاولها گروهی ظاهر میشوند و در اطراف هر کدام یک حلقه قرمز وجود دارد. داخل این تاولها مایع وجود دارد اما پس از مدتی تاولها خشک شده و ناپدید میشوند. اگر چشم نیز دچار عفونت شود، علایمی چون درد و قرمزی چشم، احساس این که در چشم چیزی وجود دارد، حساسیت به نور، و اشک ریزش بروز میکنند

بهبود خود به خودی در عرض چند روز تا یک هفته و گاهی بیشتر اتفاق می افتد عود تبخال امری معمول است. ویروس برای تمام عمر در بدن باقی میماند اما معمولاً در حالت خفته قرار دارد.

برای درمان بیماری:

1- مایعات خنک بنوشید یا بستنی یخی بجوید تا ناراحتی کمتر شود.

2- در 24 ساعت اول پس ظاهر شدن ضایعات پوستی، یک تکه یخ را تا حدود یک ساعت روی محل قرار دهید. این کار ممکن است باعث تسریع بهبودی شود.

3- به هیچ وجه چشم دچار عفونت هرپسی را نمالید

4- برای پیشگیری از عود مجدد بیماری، زمانی که قرار است مدت زیادی را در بیرون از خانه بگذارنید، روی لبهای خود پماد اکسید روی یا کرم ضدآفتاب بمالید.

5- استفاده از کرم ضد ویروس آسیکلوویر و قرار دادن لایه نازکی از آن با استفاده ازگوش پاک کن بر روی تب خال هر شش ساعت در بهبود آن موثر است.

6- دستکاری نکردن ضایعات یکی از راههای درمان بیماری است

7- از خود درمانی چشم دچار عفونت با ویروس هرپس اجتناب کنید

8- دراین حالت مسواکی نو برای شستشوی دندانها انتخاب کنید و بعد از بهبود بیماری حتماً آن را دور بیندازید.

9- مصرف لبنیات و سیب زمینی به دلیل دارا بودن لیزین باید افزایش یابد و از خوردن شکلات، کاکائو، غلات، بادام زمینی و ژله خودداری کنید.

10- در نهایت ورزش، تمدد اعصاب و دورکردن افکارمنفی و کاهش فشارعصبی واسترس در درمان و پیشگیری از تب خال موثرند

اگر در موقع زدن تب خال این شرایط را داشتید به پزشک مراجعه نمائید: 1. ظاهر شدن ضایعاتی روی پوست ناحیه تناسلی، شبیه آنچه در اطراف دهان زده است.

اگر یکی از موارد زیر همراه با تبخال رخ دهد: علایم عفونت باکتریایی ثانویه، مثل تب، وجود چرک به جای مایع روشن در داخل تاولها، سردرد، و درد عضلانی.

نکاتی درباره تبخال ناحیه تناسلی عفونت اعضاء تناسلى و نواحى مقعد با ویروس تبخال ساده یکى از شایع‌ترین بیمارى‌هاى مقاربتى است. علائم 4 تا 7 روز بعد از تماس جنسى شروع مى‌شود که ابتدا به‌صورت سوزش موضعى است. مدت کوتاهى بعد از آن تاول‌هاى کوچک پر از مایعى بروز مى‌کنند که در صورت پارگی زخمى مى‌شوند. این زخم‌ها دردناک هستند و پوست ختنه‌‌گاه، نوک و جسم آلت در مردان و لب‌هاى فرج، کلیتوریس، مهبل، و دهانه رحم در زنان ظاهر مى‌شوند.

تاول‌ها 3 تا 5 روز باقى مى‌مانند و طى 10 روز با گذاشتن اثر زخم یا بدون آن ناپدید مى‌شوند. هنگام عفونت، غدد لنفاوى کشاله ران ممکن است متورم و دردناک شوند. علائم عمومى مثل تب و کوفتگى ممکن است با این عفونت همراه باشند. بعد از بهبودى ویروس در عقده‌هاى عصبى ناحیه مخفى مى‌شود و و در فواصل زمانى مختلف پوست را دوباره عفونى کند. حملات عود بیمارى ممکن است توسط تب بالا، بیماری، آفتاب سوختگی، یا فشارهاى روحى برانگیخته شوند.

درمان بیماری تب خال

براى درد ناشى از تبخال مسکن‌هائى مثل آسپیرین و استامینوفن مناسب هستند. کمپرس با سرم نمکى (یک قاشق چایخورى نمک در یک لیوان آب تسکین‌دهنده است و به پاکیزه نگه داشن تاول‌ها کمک مى‌کند. پزشک داروى آسیکلوویر را به‌صورت موضعى یا خوراکى تجویز خواهد کرد. این دارو در کاهش شدت علائم در عفونت‌هاى اولیه و ثانویه مؤثر است .

علت بوجود آورنده بیماری تب خال: عفونت با ویروس هرپس که به پوست تهاجم میکند و غالباً پیش از ایجاد عفونت فعال، تا ماه ها یا سالها در آنجا باقی می ماند ویروس از طریق تماس فرد به فرد یا تماس با ترشحات بزاقی، چشمی، ادرار یا مدفوع انتقال می یابد. تاولها و زخمهای تبخال تا زمانی که بهبود نیافته باشند مسری هستند، چه در موقع اولین بروز تبخال و چه در بروز مجدد آن
برای پیشگیری از بیماری تب خال باید :

از تماس فیزیکی با افرادی که ضایعات فعال دارند خودداری کنید. به هنگام تبخال، برای جلوگیری از انتقال ویروس، دستان خود را مرتب بشویید. با مالیدن روزانه داروی آسیکلوویر می توان بیماری درمن کرد .